آموزش پیش دبستانی در جمهوری ترکیه

مترجم: کامبیز - پارتازیان
منبع: سایت - باشگاه اندیشه
سیاستهای آموزشی

میزان ثبت نام در مراکز پیش دبستانی طی سال تحصیلی99ـ 1998 در سراسر کشور9/6 درصد برای مجموع دختر و پسر است. میزان ثبت نام برای دختران 5/6 درصد و پسران 7 درصد است. اما میزان ثبت نام براساس جنس شامل بچه‌‌هایی که در برنامه‌‌های آموزش مادر ـ کودک شرکت می‌کنند نمی‌‌شود چون آمار جداگانه ای در مورد جنسیت کودکان در این برنامه‌‌‌ها به عمل نیامده است. علاوه بر تعداد کودکان مراکز دولتی آموزش پیش دبستانی، تعداد کودکان مراکز مهد کودک تحت نظارت مراکز خدمات اجتماعی که بر طبق اصل191 به نگه‌داری از کودکان با هدف فراهم نمودن آموزش پیش دبستانی برای کودکان نیازمند و تامین سلامتی جسمانی و روحی آنان و آموزش عادات و نگرش‌‌‌ها و ارزش‌‌های پایه در گروه های سنی 0 تا 6 سال، افزوده شده است. خدمات اجتماعی فردی درمراکز نگه‌داری کودک روزانه فراهم است.مراکز مهدکودک و امکانات مراکز اجتماعی در مؤسساتی که به آن نیاز داشتند به منظور فراهم نمودن آموزش پیش دبستانی برای کودکانی که اولیائشان در مؤسسات و سازمآن‌‌های دولتی مشغول به کارند ساخته شده است. اصل191 قانون خدمتگزاران دولتی بر احداث مهدهای کودک و امکانات رفاهی ویزه خدمت‌گزاران دولتی تاکید دارد.

ساختار آموزشی

آموزش پیش دبستانی جریان قانونمند و هدف‌داری از آموزش است که کودکان گروه های سنی 0 تا 72 ماهگی را براساس خصوصیات و سطح پیشرفتشان با فراهم نمودن محیطی سرشار از انگیزه پوشش می‌‌دهد. در این جریان پیشرفت فیزیکی، عقلانی، روحی و اجتماعی کودکان به بهترین وجه در مسیر ارزش‌‌های فرهنگی جامعه هدایت می‌‌شود.مقطع پیش دبستانی، مرحله ای است که پیشرفت کودک بسیار سریع است. آموزش فراهم شده در این دوران بر روند پیشرفت کودک در سال‌‌های آتی تأثیر بسیار دارد. تحقیقات درازمدت نشان می دهد که قسمت اعظم نگرش‌‌های مکسوبه دوران کودکی، شخصیت،دیدگاه‌‌ها، عادات، اعتقادات و سیستم ارزشی شخصی را در سال‌‌های بزرگ‌سالی وی شکل می‌‌دهد.کودک که در ارتباط شدید روحی در مرحله بعد از تولد با اعضاء خانواده است،حدودسه سالگی برای بودن بادیگرهم‌سالان وبازی با آنها احساس نیاز می‌‌کند.گروه‌‌های هم‌سال محیطی را برای کودک فراهم می‌‌کنند که در آن خود را بشناسد. کودک از طریق این محل‌‌های بازی می‌‌آموزد که پذیرفته شود، با دیگران شریک شود، از حقوق خود دفاع کند و به دیگران احترام بگذارد. بنابراین کودک از دنیای خود محور به مرحله احساس اجتماعی قدم می‌‌گذارد. در کشور ترکیه نیز این نوع از آموزش بعنوان یکی از شاخه های الحاقی نظام آموزشی عمومی مطرح می باشد.اکثر اینگونه مدارس بطور خصوصی اداره می شوند.هرچند که برخی به دولت وابسته هستند. عمده این مدارس در شهرهای بزرگ فعالیت داشته و نیازهای مادران شاغل را بر طرف می کنند.

ساختار آموزش پیش دبستانی

معلمان زن کل معلمان دختران ثبت نامی کل ثبت نامی مدارس سال تحصیلی

7095 7124 56641 119866 3819 1990

7961 7995 62660 132965 4454 1991

8372 8400 64506 136117 4683 1992

8874 8908 67226 143349 4908 1993

9049 9098 70350 148088 5169 1994

9725 9771 74299 158354 5600 1995

9930 9971 82038 174710 6082 1996

10123 10186 113942 240885 7532 1997

اهداف دراز مدت آموزشی

از جمله اهداف دراز مدت آموزش پیش دبستانی در راستای اصول اساسی آموزش ملی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1ـ حصول اطمینان از پیشرفت فیزیکی،عقلانی و روحی کودکان و اطمینان از این‌که آن‌‌‌ها عادت‌های مورد نیاز را کسب کرد‌ه‌اند

2ـ ایجاد آمادگی در کودکان برای ورود به مقطع آموزش ابتدایی

3ـ ایجاد محیطی امن برای کودکانی که از خانواده‌‌هایی با شرایط نا مساعد آمد‌ه‌اند

4ـ حصول اطمینان از این‌که کودکان زبان ترکی را خوب صحبت می‌‌کنند.

اهداف کوتاه مدت آموزشی

از جمله اهداف کوتاه مدت آموزش پیش دبستانی در راستای اصول اساسی آموزش ملی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1ـ فراهم نمودن محیطی مناسب در جهت پیشرفت کودکان و تقویت توانائی‌‌‌ها و قابلیت‌‌های فیزیکی عقلانی، زبانی، روحی و اجتماعی آنان

2ـ در نظر گرفتن گروه های مختلف سنی کودکان، علائق و نیاز‌هایشان در راستای امکانات موجود در مدرسه و محیط اطراف آن

3ـ در نظر گرفتن امکانات موجود در محیط اطراف

4ـ پیش‌بردآموزش پیش دبستانی به‌گونه ‌ای که ازکیفیت‌‌های لازم برای ایجاد احساس عشق، احترام، مسئولیت و اتحاد در کودکان برخوردار باشد.

5- تأکید بر تکلم مناسب کودکان به زبان ترکی

6- ایجاد احساس وابستگی عاطفی به سرزمین مادری،ملت ترکیه، پرچم ترکیه، آتاتورک، عشق به خانواده و انسان‌‌‌ها و حصول اطمینان از وفاداری آنان به ارزش‌‌های اخلاقی

7- تأکید داشتن براین‌که کودکان از طریق تجربه ارزش‌‌‌ها را کسب کنند.

8- برخورداری کودکان از حقوق مساوی، با درنظرگرفتن تفاوت‌‌های شخصی، نشان دادن علایق، عشق و احساس، بدون تبعیض و عدم تنبیه آنان.

9- ایجاد و گسترش ارزش‌‌های اجتماعی– فرهنگی در کودکان.

10- عدم اعمال فشار و محدودیت‌‌ برکودکان درانجام فعالیت‌‌های آموزشی که باعث خدشه دار شدن شخصیت آن‌‌‌ها شود و داشتن رفتاری هم‌راه با عشق و احساس.

11- اطمینان از این‌که کودکان درمورد موضوعات محیطی مانند تمیز و مرتب بودن محیط و ساختن محیطی سالم، آگاه و حساس باشند.

13- فراهم نمودن آموزش از طریق هم‌کاری کادر مدارس و اولیاء.

14- افزایش نرخ ثبت نامی مراکز آموزش پیش دبستانی

به طورکلی می توان گفت که هدف مقطع کمک به رشد صحیح جسمی، روحی، روانی، عاطفی و اجتماعی کودکان است. گفتنی است که گذراندن مقطع آموزش پیش دبستانی در ترکیه اجباری نمی باشد.هدف از برنامه آموزشی مهدهای کودک مراقبت و تغذیه صحیح کودکان و رشد جسمی و روحی آنان است. هدف از برنامه آموزشی کودکستانها آموزش موضوعی نیست، ولی کودکان زبان ترکی تمرین می کنند، برای خواندن و نوشتن آماده می شوند، آموزشهای بهداشتی و محیط زیستی می بینند و برای دوره بعد آموزشی مهیا می شوند. به عبارت دیگر می توان گفت که هدف از کلاسهای پیش دبستانی تشویق و آماده سازی کودکان رده های سنی 5 تا 6 سال برای ورود به دوره اجباری دبستان است.

پروژه‌‌های آموزشی

از جمله مهمترین پروزه های آموزشی مراکز پیش دبستانی کشور ترکیه می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1- پروژه آموزش و پیشرفت کودکان طی سال‌‌های اولیه کودکی

این پروژه از طریق برنامه انتقالی1991 – 1995–1996در هم‌کاری بین دولت ترکیه و سازمان یونیسف به منظور بهبود استاندارد زندگی کودکان و در جواب به اصل اولویت دهی به کودکان به اجرا در آمده است. عمده تاکید پروزه فوق بر پاسخگویی به احتیاجات مربوط به رشد کودکان پیش دبستانی و شرکت مؤثر خانواده و جامعه و گسترش و تداوم آموزش پیش دبستانی است. بنا برطرح مذکور، برنامه آموزش نوزادان رده های سنی0تا 36ماهه،برنامه آموزش کودکان37تا60 ماهه درمهدهای کودک وبرنامه آموزش پیش دبستانی(آمادگی) برای کودکان61 تا 72 ماهه طرح و ارائه شده است. علاوه بر این نوار‌های آموزشی ویدئویی(تصویری) برای اولیایی که فرزندشان در گروه سنی0تا 3 سالگی و 3 تا5 و 5 تا 7سالگی قرار دارند، تهیه و با هدف ترویج فعالیت‌‌هایی برای آموزش و پرورش کودکان سراسر جامعه از طریق کانال‌‌های عمومی تلویزیون در اختیار عموم است. نوار‌‌های فوق مطالب زیر را پوشش می‌‌دهند:

• خود آگاهی

• مهارت‌‌های روانی- حرکتی

• مهارت‌‌های اجتماعی

• مهارت‌‌های زبانی

• حس زیبائی شناختی و خلاقیت

از جمله دستاوردهای پروژه آموزش و پیشرفت کودکان طی سال‌‌های اولیه کودکی می توان به تاسیس مرکز آموزش پیش دبستانی چند منظوره در سال 1995 دراستانبول اشاره نمود. این مرکز با حمایت مشاور‌های هیئت علمی دانشکده آموزش پیش دبستانی در دانشگاه «مارمارا» به منظور گسترش خدمات آموزش پیش دبستانی و توسعه مدل‌های اقتصادی‌تر در دست‌یابی‌ کودکان و خانواده‌‌‌ها به امکانات آموزش پیش دبستانی تأسیس شد. مرکزفوق اهداف مشخص زیر را دنبال می‌‌کند:

- گسترش آموزش پیش دبستانی

- افزایش کیفیت برنامه‌‌های آموزش پیش دبستانی

- هدف گرفتن کودکانی با موقعیت اجتماعی – اقتصادی نامساعد

- فراهم نمودن مراکز روزانه نگه‌داری از کودکان مادران کارمند و آموزش آنان

در راستای این اهداف بررسی و ارزیابی ‌احتیاجات کودکان به وسیله بخش آموزش اولیه کودکان دانشگاه مارمارا در 875 خانه صورت گرفت، تا اساس کار پی‌ریزی شود.

براین اساس یک مغازه اسباب بازی ساخته شد تا اسباب بازی‌های ارزان قیمت از مواد اضافی بسازد. یک اتوبوس و مینی بوس اهدایی به مرکز تغییر صورت یافت تا به‌عنوان کلاس‌‌های پیش دبستانی متحرک از آن استفاده شود تا این خدمات را برای بچه‌‌هایی که نمی‌‌تواند آموزش کلاسیک داشته باشند، فراهم کند. هدف اصلی تشکیل چنین مراکزی، آموزش کودکان در مؤسسات آموزش پیش دبستانی و بالا بردن میزان ثبت نام و حصول اطمینان از این‌که کودکان گروه های سنی6-5 سال که ازخدمات آموزش پیش دبستانی بهره مند نبوده و در موقعیت خانوادگی نا مساعد زندگی می‌‌کنند بتوانند به‌صورت رایگان از خدمات آموزش پیش دبستانی در نزدیک‌ترین محل به زندگی خود استفاده کنند. به طور کلی می توان گفت که پروژه فوق طی سال‌‌های تحصیلی 1993 تا 1996 اجرا شده و آموزش پیش دبستانی رایگان را برای 41628 کودک در 2165 کلاس تازه تأسیس پیش دبستانی فراهم نموده و در این راه از2400 معلم به‌کار گرفته شد.

2- پروژه تحقیق، توسعه و تهیه برنامه‌‌های تلویزیونی (Tomurcuklar)

13 برنامه آموزش تلویزیونی تحت عنوان(Tomurcuklar) از طریق هم‌کاری مدیر کل آموزش پیش دبستانی و مدیر کل رادیو وتلویزیون ترکیه به منظور کمک به پیشرفت زبانی کودکان در گروه سنی پیش دبستانی تهیه شد تا استفاده بهتر از زبان ترکی را ترغیب و آگاهی ملی پرستی را در قالب اصول و اصطلاحات آتاتورک فراهم نماید. این برنامه از اکتبر سال1998 از طریق کانال‌های عمومی تلویزیون ترکیه پخش می‌‌شود.این پروژه درحقیقت خدمات آموزش پیش دبستانی از راه دور را برای کودکان و خانواد‌هایی که به مراکز آموزش پیش دبستانی در منطقه خود دسترسی ندارند فراهم می‌‌کند.

3- پروژه آموزش و رشد و نمو کودک

مرکزپروژه تحقیقاتی آموزش پیش دبستانی چندمنظوره درسال1998،با پشتیبانی مشاور‌های دانشکده پرورش کودک و اقتصاد خانواده با حمایت هیئت علمی دانشگاه«گازی» تحت پروژه آموزش و پرورش کودک در چهارچوب برنامه هماهنگ سازمان یونیسف و MEBتأسیس شد. هدف این مرکز یافتن مدل ‌های جایگزین برای دست یابی‌سریعتر و اقتصادی‌تر به کودکان و خانواده‌‌‌ها بود. در این پروژه موفعیت و میزان نیاز‌‌ها بررسی شده و از1850 خانواده که نماینده سه سطح مختلف اجتماعی اقتصادی بودند آمارگرفته شد تا نیاز‌های آموزشی گروه سنی0تا 6 سال و خانواده‌‌هایشان تعیین شود. درقالب پروزه فوق،34معلم کلاس‌‌های پیش دبستانی متمرکز، درمدارس ابتدایی منطقهKecionem در آنکارا تحت نظارت هیئت علمی دانشکده پرورش کودک و اقتصاد خانواده دانشگاه آنکارا و از طریق سمینار‌های آموزشی تحت آموزش قرار گرفتند. این فعالیت آموزشی هم‌چنان ادامه دارد. بخش پرورش کودک و اقتصاد خانواده دانشگاه آنکارا، سمینار‌هایی در مورد «اسباب بازی و تولید وسایل بازی» در مدارس ابتدایی آنکارا در منطقه Kecionem اجرا کرد. این معلمان داوطلب شدند که در غنی کردن محیط خانه برای کودکان پیش دبستانی و فراهم نمودن راهنمایی مربوطه برای مربیان مراکز پیش دبستانی و مادران محله کمک کنند. درنتیجه این سمینار معلمان فنی با مربیان مراکز پیش دبستانی در مدرسه‌‌هایشان برای تولید و ساختن اسباب بازی بوسیله مواد زائد هم‌کاری خواهد کرد تا کمکی اقتصادی برای خانواده‌‌هایی با فرزندان پیش دبستانی را فراهم نمایند.

4- پروژه افزایش حساسیت نسبت به مسئله اشتغال کودکان

دوپروژه جداگانه از طریق هم‌کاری وزارت‌‌هاILO و تحت نظر IPEC صورت پذیرفته است که هدف از انجام آن، افزایش حساسیت معلمین و کادر اداری مراکز آموزش حرفه‌ای نسبت به مساله اشتغال کودکان است. پروژه نخست در قالب هم‌کاری فیمابینILO و مدیر کل آموزش غیر رسمی و حرفه‌ای وزارت کار در زمینه بهبود شرایط کاری کودکان طی سال 1995، شروع شد. تحت قرارداد هم‌کاری امضاء شده با ILO در 22 ماه مه 1999 سمینار‌هایی در مورد مسئله کار کودکان برگزار شد که شامل 26 تعلیم دهنده فنی در مراکز آموزش حرفه‌ای استانبول می‌‌گردید.هم‌چنین تحقیقاتی با شرکت تعلیم دهندگان فوق صورت گرفت. گزارش تحقیق به شکل کتاب در آمده و در اختیار طرفین قرار داد قرار گرفت. در جریان پروژه دوم با توجه به نتایج مثبت به دست آمده از هم‌کاری در پروژه اول، قرار داد جدید هم‌کاری فیمابینILO و مدیر کل آموزش غیر رسمی و حرفه‌ای وزارت کار در آپریل1999 به امضاء رسید. هم‌کاری تحت قرارداد جدید آگاهی از حقوق کودکان را بالا خواهد برد.فعالیت‌‌های پروژه شامل آموزش و فعالیت‌‌های اجتماعی با هدف افزایش حساسیت استخدام کنندگان و سر کارگران در مورد مسئله حمایت از حقوق کودکان است.

5 - طرح آموزش مادر ـ کودک

هدف از این برنامه حمایت از پیشرفت و رشد ونمو کودکان از طریق حمایت از مادران است. طرح مذکور با استفاده از کلاس‌‌هایی که در مراکز آموزش عمومی مدیریت کل برای آموزش غیر رسمی و حرفه‌ای به اجرا در آمده است به مورد اجرا گذارده می شود. مادران کودکان گروه سنی 0 تا 6 سال در این کلاس‌‌‌ها شرکت می‌کنند. این کلاس‌‌‌ها به‌صورت جداگانه برای مادران کودکان رده های سنی0 تا 2 سال و 2 تا 4 سال و 4 تا 6 سال برگزار می‌شود. مادران در زمینه نگه‌داری از کودک، رشد کودک،تغذیه،جلوگیری از بیماری‌های دوره کودکی، جلوگیری ازحوادث، کمک‌‌های اولیه، سلامتی دستگاه تولید مثل مادران و تنظیم خانواده و ارتباط پدر و مادر و کودک آموزش می‌بینند تا به مادران کمک کند در آموزش و پرورش کودکانشان موفق تر و کارآمدتر شده و مشکلات را آسانتر حل کنند.هدف اصلی برنامه فوق، کمک به پیشرفت خانواده‌‌‌ها و بچه‌‌هایی است که به آموزش پیش دبستانی دسترسی ندارند و به دلیل شرایط اجتماعی و اقتصادیشان درخطر هستند. با وجود محیط و شرایط نامساعدشان، یادگیری کودکان، پیشرفت اجتماعی و روحی آنان و سطح پیشرفت‌‌ تحصیلی آن‌‌‌ها به دلیل بر خورداری از این قبیل آموزش‌‌های خانگی بهبود یافته است. تحقیقات نشان داده است که مادرانی که در این برنامه‌‌‌ها شرکت کرد‌ه‌اند در مورد رشد ونمو کودکانشان حساس‌تر شده و ارتباط بهتری با فرزندشان برقرار می‌کنند و انتظارات بالاتر و اهداف متعالی‌تری در مورد آینده کودکانشان در آن‌ها ایجاد می‌شود. این فعالیت برای ایجاد موقعیت‌‌های مساوی در آموزش درکنار حمایت از آموزش پیش دبستانی حائز اهمیت است.

ساختار برنامه آموزش مادر ـ کودک

مادران آموزش دیده آموزگاران مراکزآموزش عمومی استان‌ها سال تحصیلی

2866 40 27 9 1994-1993

5534 79 42 11 1995-1994

8640 148 93 23 1996-1995

11196 207 133 34 1997-1996

14796 232 164 51 1998-1997

19188 325 184 60 1999-1998

6- طرح کارآموزی مادران

هدف طرح فوق تربیت مربیان حرفه ‌ای است که پرورش فیزیکی، عقلی، روحی و اجتماعی کودکان را می‌‌فهمند و قادرند در مراقبت و آموزش کودکان با توانایی عمل کنند تا خدمات نگه‌داری از کودکان را در خانه‌‌های آن‌‌‌ها برای مادران کارمند فراهم کنند. اجرای این برنامه در سال 95ـ1994در20 استان کشور شروع شد که طی سالهای 98 ـ 1997 به 26 استان رسید. گفتنی است که در قالب طرح فوق بین سال‌‌های 98 ـ 1994 بالغ بر6403 کارآموز مادری آموزش دیدند.

توسعه آموزشی

بنا بر افزایش اهمیت آموزش پیش دبستانی درکشور ترکیه، اقدامات ذیل درجهت رشد و توسعه مراکز آموزش پیش دبستانی مد نظر قرار گرفته است:

- گشودن کلاس‌‌های مهد کودک در مدرسه‌‌های کنونی و استفاده از ظرفیت‌‌های فیزیکی آنان.

- ایجاد تغییرات لازم در پروژه‌‌های معماری مدارس در دست تأسیس

- ایجاد ساختمانهای لازم در طبقه همکف برای آموزش پیش دبستانی.

- فراهم نمودن پروزه‌‌های آموزشی برای آموزش کودکانی که آموزش پیش دبستانی نداشته اند

- گسترش آموزش و پیشرفت کودکان نوپا از طریق تهیه برنامه‌‌های آموزشی تلویزیونی

- شکل دهی به مراکز تحقیقاتی آموزشی چند منظوره پیش دبستانی برای طرح و اجرای مدل‌های جایگزین به روش‌‌های اقتصادی‌تر برای دسترسی کودکان وخانواده‌‌های مناطق مهاجر نشین و دور افتاده به چنین امکاناتی

- تهیه و طراحی برنامه‌‌های پیشرفت و توسعه آموزشی (رشد ونمو، آموزش و نگه‌داری)

- تکمیل قوانین مربوط به رشد نمو، نگه‌داری و آموزش کودکان در اوان کودکی.