راز موفقیت سنگاپور در آموزش و پرورش

ترجمه و تالیف: پریوا صفری

دبیر فیزیک منطقه 12 شهر تهران

کلید واژه‌ها: سیاست‌های آموزشی، اهداف آموزشی، ساختار نظام آموزشی، کتابهای درسی و کار، کاربرد اثر بخش، فناوری اطلاعات و ارتباطات، سنگاپور

اشاره

کشور سنگاپور که در منطقه جنوب شرق آسیا قرار دارد، در سالهای اخیر شاهد رشد چشمگیری در زمینه فناوریهای اطلاعات و ارتباطات، نانو و بیوتکنولوژی و نیز سایر حیطه های صنعتی بوده و این پیشرفت‌ها را در سایه سیاست‌های آموزشی اقتصاد محور خود کسب کرده است. آموزش علوم تجربی و ریاضیات به عنوان زیربنای رشد علوم و فناوری در این کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و در این رابطه وزارت آموزش و پرورش سنگاپور، با فراهم کردن نظام آموزشی آزاد و انعطاف پذیر، دانش‌آموزان را با نیازهای جامعه آشنا ساخته و به گونه‌ای آنها را آموزش می‌دهند که بتوانند در آینده در رفع مشکلات جامعه سهیم باشند. در سایه این سیاست‌ها، دانش‌آموزان سنگاپوری مؤفق شده اند تا در آزمونهای بین المللی از جمله تیمز (TIMSS)1 و پرلز(PIRLS)2، نتایج بسیار درخشانی کسب نمایند. نظام آموزشی سنگاپور تشابه زیادی با نظام آموزشی ایران داشته و سیاستهای آموزشی آن متمرکز بر رشد منابع انسانی است و سعی می‌شود تا علاوه بر آشنا ساختن دانش آموزان با نیازهای کشور، مهارتهای لازم برای انجام فعالیتهای علمی- فناورانه در سطح جامعه را به آنها آموزش دهند.

منبع: صفری، پریوا، (1385). راز موفقیت آموزش و پرورش سنگاپور، مجله رشد تکنولوژی آموزشی، شماره (2) 178.

سنگاپور در منطقه جنوب شرق آسیا در تنگه مالاکا بین اقیانوس هند و آرام واقع شده است. این کشور کوچک‌ترین کشور مستقل آسیاست و از یک جزیره اصلی و 60 جزیره کوچک تشکیل شده است و شهر سنگاپور پایتخت کشور و حکومت آن جمهوری است. مساحت سنگاپور با جزایر کوچکترش مجموعاً 620 کیلومتر مربع است. طبق آخرین سرشماری که در سال 2003 انجام شده میزان کل جمعیت در سنگاپور000/120/4 نفر است که تعداد 209/263/3 نفر ساکن دائمی این کشور و بقیه غیردائمی هستند. زبان‌های رسمی در سنگاپور، مالزیایی، چینی، تامیلی و انگلیسی می‌باشند. مالزیایی زبان محلی این جزیره و انگلیسی، زبان اداری و حکومتی سنگاپور است.

اهمیّت استراتژیک این کشور کوچک به دلیل قرار گرفتن آن در دهانه تنگه مالاکا است. موقعیت جغرافیایی این کشور طوری است که در مرکز راههای دریایی و هوایی اقیانوسهای آرام و هند قرار دارد. سنگاپور هدایت صادرات و واردات منطقه شرق آسیا را به عهده دارد و دارای اقتصادی خدمات‌گرا است. تولید ناخالص ملی (GNP)3 این کشور در سال 2005 برابر 120 میلیارد دلار آمریکا بوده و سهم آموزش و پرورش از این تولید 8/3 درصد می‌باشد. اگر چه رشد اقتصادی سنگاپور تداومی آهسته داشته است، به جز کاهشی که ما بین سالهای 1997 تا 1998 داشته، در بقیه سالها رشدی صعودی را نشان داده است. این تداوم رشد صعودی حاکی از یک اقتصاد سالم و قوی و نه کاملاً دولتی همراه با خدمات اجتماعی و مدنی چشمگیر می‌باشد که اثری عمیق بر رفاه مردم و اقتصاد کشور داشته است. سنگاپوری‌ها از درآمد سرانه بالایی برخوردارند، به طوری که در رده‌های بالای طبقه‌بندی جهانی قرار می‌گیرند(32.900 دلار در سال میانگین درآمد هر نفر).

در یک ارزیابی کلی می‌توان گفت که سنگاپور از نظر اقتصادی دارای وضعیت مناسبی است و از این نظر در میان کشورهای در حال توسعه از موقعیتی شاخص برخوردار است. رشد اقتصادی این کشور و به تبع آن نیاز این کشور به افزایش بهره‌وری و رقابت‌پذیری، زمینه مناسبی برای استفاده از فناوریهای نوین و پیشرفته در این کشور ایجاد کرده است.

سیاست‌های آموزشی سنگاپور

سیاست‌های آموزشی سنگاپور، متمرکز بر رشد منابع انسانی است و سعی می‌شود تا دانش‌آموزان را با نیازهای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کشور آشنا ساخته و با آموزش مهارتهای ویژه، نیروهای کاری لازم جهت رفع این نیازها را تعلیم دهند. نظام آموزش و پرورش سنگاپور بیشتر بر آموزش اخلاق وتربیت بدنی، پرورش افکار خلاق، منتقد و مستقل استوار است. سیاست‌های آموزشی سنگاپور ایجاب می‌کند که هر دانش‌آموزی زبان انگلیسی و زبان مادری خویش را یاد بگیرد. این عمل موجب می‌شود که دانش‌آموزان تبحر کافی را در زبان انگلیسی که زبان تجارت، علم و فناوری است داشته باشند. نظام آموزشی سنگاپور به اندازه‌ای دارای کارایی و بهره‌وری بالا است که دانش‌آموزان پس از فارغ‌التحصیل شدن می‌توانند بلافاصله جذب بازار کار شده و یا به طور آگاهانه ادامه تحصیل داده و مهارت‌های تخصصی بالاتر را کسب نمایند.

اهداف آموزشی سنگاپور در مدارس

یک از مهمترین اهداف آموزشی سنگاپور، فراهم ساختن آموزش جامع برای هر یک از شهروندان است. دراین رابطه وزارت آموزش و پرورش سعی دارد با فراهم کردن نظام آموزشی آزاد و انعطاف‌پذیر، دانش‌آموزان را با نیازهای جامعه آشنا کند و به گونه‌ای آنها را آموزش دهد که در آینده بتوانند در رفع مشکلات جامعه خود سهیم باشند. بنابراین در این راستا و به منظور ارج نهادن به دانش‌آموزان خلاق، مدارس مستقل و آزاد تأسیس شده است. همچنین وزارت آموزش و پرورش برنامه‌های خاصی برای دانش‌آموزان با استعداد در نظر گرفته است که شامل برنامه‌های آموزشی ویژه تیزهوشان مثل: ارائه دروس اختیاری هنر، موسیقی، زبان، تمرین پژوهش، انجام فعالیتهای علمی و استفاده از آزمایشگاه‌های مرکزی بوده و دانش‌آموزانی که بهترین نمرات را در رشته‌های علوم انسانی، ریاضی و علوم تجربی کسب نمایند و یا در حیطه های علمی، فناوری و هنر دارای نوآوری و خلاقیت باشند، مورد تقدیر قرار می‌گیرند.

ساختار نظام آموزشی سنگاپور

در نظام آموزشی سنگاپور، در مقطع ابتدایی، یعنی از سال اول تا ششم، دانش‌آموزان چهار سال را به عنوان مرحله پایه‌ای می‌گذرانند. همه دانش‌آموزان در دوره پایه موظف هستند برنامه‌های مشترک زبان انگلیسی، زبان مادری، علوم تجربی و ریاضیات را داشته باشند.

همچنین برخی دیگر از موضوعات درسی مثل موزیک، هنر سفالگری، آموزش بهداشت، مطالعات اجتماعی و آموزش علوم فیزیکی (شامل فیزیک و شیمی) به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود. علاوه برموارد فوق تدریس علم اخلاق نیز به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا ارزش‌های اخلاقی و هویت ملی‌شان را بهتر درک کنند. در پایان سال ششم، ازدانش‌آموزان امتحان نهایی تحت عنوان امتحان فارغ‌التحصیلی از مدرسه ابتدایی گرفته می‌شود و با توجه به نمره‌ای که کسب می‌کنند و استعدادی که در درس خاصی دارند می‌توانند دروس مقطع متوسطه مورد نظر را انتخاب کنند.

مقطع متوسطه حدود چهار الی پنج سال است و زمان آن به استعداد دانش‌آموز بستگی دارد. دروس خاصی برای تمام دانش‌آموزان ارائه می‌شود تا دانش‌آموزان را برای امتحان ورودی دانشگاه که در پایان چهار سال انجام می‌گیرد آماده کند. کسانی که این امتحان را به خوبی بگذارنند، وارد مقطع سال پنجم می‌شوند. برنامه آموزشی برای دوره‌های ویژه و معمولی شامل انگلیسی و ادبیات انگلیسی، زبان مادری، ریاضیات، علوم، تاریخ، جغرافی، هنر و صنعت، طراحی و فناوری، اقتصاد، خانه‌داری، آموزش اخلاق، آموزش تربیت بدنی و موزیک است.

با اتمام امتحانات پایانی مقطع متوسطه، دانش‌آموزان می‌‌توانند به مدت دو سال در آموزشکده‌های مقدماتی ادامه تحصیل دهند و یا به دوره سه ساله پیش‌دانشگاهی در مؤسسات متمرکز وارد شوند.

فلسفه و اهداف آموزش علوم در سنگاپور

در هر کشوری، لازمه پیشرفت سریع در علوم و فناوری، وجود شهروندانی است که با علوم پایه آَشنایی داشته و دارای سواد علمی- فناورانه باشند و بتوانند با درک واقعیت‌های علمی، در زندگی روزانه خود که مملو از پدیده‌های علمی و فناوری است، تصمیمات منطقی و آگاهانه اتخاذ نمایند.

هدف از آموزش علوم در سنگاپور، تربیت افرادی است که با علوم و فناوری آشنا باشند. در رویکردهای نوین آموزش علوم، افزایش دانش علمی و درک پدیده‌های مرتبط با علوم در اولویت قرار دارند؛ اما چون گسترش دانش علمی دانش‌آموزان با توجه به حیطه‌های شناختی و سن آنها، در تمامی حیطه‌های علمی دارای محدودیت است، لذا توانایی اخذ اطلاعات، ایجاد و یا پردازش آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برای برخورداری همه دانش‌آموزان از رویکردهای آموزشی همسان، برنامه درسی و سیلابس‌هایی تدوین شده است که بر رشد مهارت‌های تفکر، مهارت‌های فرایندی، نگرش و نیز مهارت‌های تصمیم‌گیری و حل مسئله تأکید دارد.

در یک جامعه متمدن و پیشرفته، برای درک این واقعیت که علوم و فناوری به زندگی انسانها شکل می‌دهد، ضروری است تا در آموزش علوم نگرش‌های مثبت افراد نسبت به خویشتن و جامعه مطرح شود تا آنها بتوانند با زندگی ماشینی کنار آمده و خود را با شرایط دنیای مجازی وفق دهند. از این رو در برنامه های درسی آموزش علوم در سنگاپور تلاش می‌شود تا از یک طرف دانش‌آموزان را با زمینه‌های علمی آشنا ساخته و شرایط مطالعه و یادگیری بیشتر آنان را در آینده و در سطوح بالاتر یادگیری فراهم نمایند و از طرف دیگر با آگاهی دادن و آموزش روش‌های تفکر، آنها را برای زندگی در یک جامعه علمی- فناورانه آماده نمایند.

کتاب‌های درسی و کار در مدارس سنگاپور

تمامی کتاب‌های درسی، کار و ارزشیابی مدارس سنگاپور، برای هر سطح و پایه‌ای، بر پایه سیلابس‌های تنظیم شده از طرف وزارت آموزش و پرورش تدوین شده‌اند. علی‌رغم وجود کتاب‌های متنوع درسی برای هر سطح، مدارس سنگاپور مجبور هستند تا از کتاب‌های یکسانی در سراسر کشور استفاده نمایند.

علاوه بر کتاب‌های درسی و کار، در نظام آموزشی سنگاپور استفاده از کتاب‌های ارزشیابی از اهمیت و ویژگی خاصی برخوردار است. کتاب‌های ارزشیابی سبب می‌شوند تا دانش‌آموزان در کنار کتاب‌های کار مدرسه تمرینات اضافی نیز داشته باشند. این کتاب‌ها تمامی موضوعات درسی و نیز فعالیت‌های کتاب‌های کار را پوشش می‌دهند. اغلب هر دانش‌آموز سنگاپوری برای هر موضوع درسی دارای یک کتاب ارزشیابی مجزا می‌باشد و برای خانواده‌های سنگاپوری چیزی غیرعادی نیست که برای پیشرفت تحصیلی فرزندشان دهها کتاب ارزشیابی تهیه نمایند.

کتاب‌های ارزشیابی به طور گسترده‌ای به عنوان بخشی از برنامه درسی مدارس سنگاپور مورد استفاده قرار می‌گیرند و اوقات فراغت دانش‌آموزان را در زمان‌های خارج از مدرسه پر می‌کنند. کتاب‌های ارزشیابی ریاضی و علوم، دانش‌آموزان را ترغیب می‌کنند تا تمرین‌های بیشتری حل کرده و با مسائل و تمرین‌های سخت‌تر و چالش‌برانگیزتر از مفاهیم موجود در کتاب‌های درسی برخورد نمایند. در این کتابها، سئوالهای تشریحی و چندگزینه‌ای مفهومی، سئوالهای مربوط به یادگیری مهارت‌های تفکر، استدلال و خلاقیت، سنجش سطوح بالاتر تفکر(عملیات صوری) و نیز تمرین‌هایی جهت فعالیت‌های دست‌ورزی طرح می‌گردد.

راز موفقیت سنگاپور در آموزش و پرورش

عوامل مختلفی درموفقیت دانش‌آموزان سنگاپوری و نظام آموزش و پرورش سنگاپور نقش دارند. اولین و مهم‌ترین عامل کارایی، احساس مسئولیت و فعالیت هدف‌دار و برنامه‌ریزی شده وزارت آموزش و پرورش سنگاپور است. مسئولین نظام آموزشی با کمک متخصصان تعلیم و تربیت، چارچوب‌های نظام آموزشی و نیز سیلابس‌های برنامه درسی را به بهترین نحو ممکن و بر پایه مطالعات تطبیقی تهیه و تدوین نموده‌اند. درسایه فعالیت‌های آنان کتاب‌های درسی، کار و ارزشیابی سنگاپور بر پایه سیلابس‌های مورد نظر تدوین گشته و روی هم رفته می توان گفت که پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش از معلمان، دانش‌آموزان، کادر آموزشی و نیز تولید محتوا برای آنان، به نحو احسن انجام می گیرد.

سیلابس‌ها وچارچوب‌های برنامه درسی سنگاپور کاملاً پویا بوده و با توجه به وضعیت اقتصادی و بازار کار، قابلیت‌ اصلاح‌پذیری دارند. فرهنگ اجتماعی کشور سنگاپور نیز در رشد تحصیلی دانش‌آموزان نقش به سزایی دارد؛ زیرا که خانواده‌ها به تحصیل فرزندشان و یادگیری علوم و فناوری اهمیت زیادی قائل هستند و حاضرند برای افزایش رشد تحصیلی آنان سرمایه‌گذاری نمایند. وجود جو رقابتی در جامعه آموزشی سنگاپور و گسترش این روحیه و فرهنگ به رقابت‌های بین‌المللی سبب شده است تا خانواده‌ها نسبت به برگزاری مسابقات علمی و موفقیت فرزندان خود اهمیت بیشتری قائل شوند. برگزاری مسابقات علمی در سطح مدارس، منطقه‌، کشور و بین‌الملل اهمیت زیادی در نظام آموزشی و نیز در بین خانواده‌ها داشته و روی این اصل بسیاری از خانواده‌ها و مدارس، برنامه‌ریزی خاصی برای این مسابقات دارند.

درمدارس سنگاپور هر ساله دانش‌آموزان از طریق انجام تکالیف، پروژه‌ها، آزمون‌های محتوایی و عملکردی و نیز فعالیت‌های عملی و آزمایشگاهی توسط معلم خود مورد ارزشیابی قرار می‌گیرند. این امر به نوعی در ایجاد جو رقابتی در مدارس، نقش مهمی ایفا می‌کند. بر پایه این ارزشیابی‌ها دانش‌آموزان به پایه های بالاتر تحصیلی ارتقاء یافته و جایگاه علمی و شخصیتی خود را در مدرسه تثبیت می‌نمایند. در آزمون‌های سالانه، علاوه بر دانش آموزان؛ مدارس و عملکرد کادر اداری- آموزشی آنها نیز مورد ارزشیابی قرار گرفته و از لحاظ سطح علمی، رشد تحصیلی وکسب عناوین افتخارآمیز رتبه‌بندی می‌شوند. این امر سبب تشویق دانش‌آموزان و معلمان از طرف کادر اداری مدرسه و اجرای منظم‌تر و دقیق‌تر اهداف آموزشی می‌شود.

کاربرد اثربخش فناوری اطلاعات و ارتباطات در سنگاپور

سنگاپور جزو معدود کشورهایی است که موفق شده است تا در زمینه تلفیق فناوری اطلاعات و ارتباطات با رویکردهای تربیت معلم و آموزش دانش‌آموزان قدم های اساسی بردارد. مسئولین آموزش و پرورش سنگاپور برای راه اندازی رایانه‌های پر سرعت در مدارس، تربیت معلمانی که بتوانند از این فناوری در امر آموزش استفاده کنند، و برای تشویق دانش‌آموزان به پژوهش با استفاده از شبکه، به ساخت وب سایت و طراحی پروژه‌های شبکه‌ای طرح‌های جامع ملی روی آورده اند. بر اساس آخرین داده‌های رایانه بانک جهانی، در سال 2001 به ازای هر نفر، 5 دستگاه رایانه در کشور سنگاپور وجود داشته است. این رقم حتی از کشورهایی چون ژاپن و ایالات متحده نیز بالاتر است. بسیاری از دانش‌آموزان مدارس راهنمایی و متوسطه از امکانات اینترنت بی‌سیم و رایانه‌های قابل حمل کیفی4 برای دریافت درس از وب سایت مدرسه‌ و نیز ارسال پیام به دوستان و تبادل اطلاعات استفاده می‌کنند.

نتیجه گیری:

نظام آموزشی سنگاپور شباهت زیادی به نظام آموزشی کشورمان دارد. در دهه 90 میلادی نظام آموزشی سنگاپور یک دگردیسی را تجربه کرده و مسئولان آموزش و پرورش آن در صدد بر آمدند تا اصلاحات زیادی در بخش‌های گوناگون به خصوص آموزش عمومی و تربیت معلم انجام دهند. برای تسریع روند اصلاحات، از فناوری اطلاعات و ارتباطات به نحو شایسته‌ای استفاده نمودند و اثرات مثبت این فناوری را در همه شئون زندگی مشاهده کردند. نظام آموزشی آزاد و انعطاف پذیر سنگاپور دنبال کننده سیاست‌های آموزشی اقتصاد محور بوده و متمرکز بر رشد منابع انسانی است و برای دستیابی به سطح مطلوبی از تولید علم و رشد اقتصادی- صنعتی، آموزش علوم و فناوری از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

پی نوشت:

1- Third International Mathematics and Science Study

2- The Progress in International Reading Literacy Study

3- Gross National Product

4- Loptop

منابع:

1- http://www.sgbox.com/singaporeeducation.html

2- http://www.singaporemath.com/faq_Pre_PriSci.htm

3- http://www.moe.gov.sg/corporate/primary.htm

4- http://www.moe.gov.sg/esp/schadm/sec1/pslemain.htm

5- http://www.moe.gov.sg/schdiv/sis

6- http://singaporescience.sgbox.com/singaporesciencebooks.html